Dzień 11 listopada 1918 r. stanowi jedną z najważniejszych cezur naszej historii. Jest symbolem odzyskanej po 123 latach zaborów niepodległości. W swojej istocie oznacza trudny i złożony proces tworzenia zrębów odradzającego się Państwa Polskiego. Józef Piłsudski, wspominając pierwsze godziny niepodległości i wagę decyzji, przed którymi stanął jesienią 1918 roku, napisał:

[…] Powróciłem z Magdeburga 10 listopada. Próby moje od razu były bardzo nikłe. Byłem przerażony tym, co zastałem, i chciałem – wyznam – najbardziej tchórzliwie uciec z Warszawy. Zastałem tam bowiem to, co w myślach nazwałem od dawna konkubinatem z zaborcą, konkubinatem, w którym zaborca jest zawsze silniejszy od Polski. Dlatego, zastawszy stan chaosu – półrewolucji, pół – nie wiem czego – chciałem nazajutrz wyjechać z Warszawy. Wykazałem więc tę samą niechęć do rządzenia […], jaką mieli wszyscy inni, robiący w owym czasie próby rządzenia […].

11 listopada Rada Regencyjna wydała odezwę, w której przekazała w ręce Józefa Piłsudskiego władzę wojskową:

Wobec grożącego niebezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, dla ujednostajnienia wszelkich zarządzeń wojskowych i utrzymania porządku w kraju, Rada regencyjna przekazuje władzę wojskową i naczelne dowództwo wojsk polskich, jej podległych, brygadjerowi Józefowi Piłsudskiemu.

Po utworzeniu Rządu narodowego, w którego ręce Rada regencyjna zgodnie ze swemi poprzednimi oświadczeniami, zwierzchnią władzę państwową złoży, brygadjer Józef Piłsudski władzę wojskową, będącą częścią zwierzchniej władzy państwowej temuż narodowemu Rządowi obowiązuje się złożyć, co stwierdza podpisaniem tej odezwy.

Nazajutrz po objęciu władzy wojskowej, Józef Piłsudski wydał pierwszy rozkaz skierowany do podległych mu żołnierzy. Oto fragment: Żołnierze! Obejmuję nad Wami komendę w chwili, gdy serce w każdym Polaku bije silniej i żywiej, gdy dzieci naszej Ziemi ujrzały słońce swobody w całym jej blasku. Z Wami razem przeżywam wzruszenie tej godziny dziejowej, z Wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia jej Obywateli.

Rozpoczął się proces tworzenia podstaw niepodległego państwa. W wielu miejscowościach byłego Królestwa Polskiego okupacyjne władze niemieckie ustępowały na rzecz formujących się władz administracji polskiej. Równocześnie Józef Piłsudski rozpoczął rozmowy z przedstawicielami niemieckiej Rady Żołnierskiej w sprawie poddania się wojsk niemieckich, złożenia przez nich broni i sprzętu oraz ich ewakuacji do Niemiec. Nieco wcześniej – 16 października – ukonstytuowała się Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, a następnie – 30 października 1918 roku powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, która szybko i sprawnie przejmowała pozostałości po zaborcach austriackich w Małopolsce Zachodniej. Jednocześnie 1 listopada wybuchł we Lwowie, podsycony przez Wiedeń, zbrojny konflikt polsko-ukraiński, którego rozstrzygnięcie miało zdecydować o przynależności państwowej Małopolski Wschodniej. Był to początek kształtowania się granic niepodległej Polski. Proces ten, w wyniku kilku powstań i dwóch wojen oraz plebiscytów, zakończył się dopiero w 1922 r. Integralność terytorialna Rzeczypospolitej została zagwarantowana dwoma traktatami: z Niemcami, w ramach międzynarodowego traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 roku oraz z Rosją sowiecką i Ukraińską Republiką Socjalistyczną w ramach traktatu ryskiego z 21 marca 1921 roku.

14 listopada rozwiązała się Rada Regencyjna, a 16 listopada Józef Piłsudski podpisał depeszę notyfikującą powstanie państwa polskiego, która trzy dni później przesłana została drogą radiową prezydentowi Stanów Zjednoczonych, królewskiemu rządowi angielskiemu, rządom Republiki Francuskiej, Włoch, Japonii, Republiki Niemieckiej oraz rządom „wszystkich państw wojujących i neutralnych”

Po nieudanej próbie powołania w dniu 14 listopada pierwszej Rady Ministrów z Ignacym Daszyńskim jako prezydentem, cztery dni później Józef Piłsudski utworzył Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, na czele którego stanął Jędrzej Moraczewski. 22 listopada 1918 roku pierwszy rząd odrodzonej Rzeczypospolitej uchwalił „Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej”, w myśl którego Józef Piłsudski, do czasu powołania Sejmu Ustawodawczego, objął urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa.

Jako Tymczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski, mając poparcie znaczących sił politycznych, wszedł faktycznie w rolę dyktatora. W ciągu pierwszych miesięcy sprawowania najwyższego urzędu w państwie, podpisał wiele dekretów o fundamentalnym znaczeniu dla państwa i społeczeństwa. Jako Wódz Naczelny wydał szereg rozkazów niezbędnych dla unifikacji armii. Co najważniejsze, rozpisał wybory do Sejmu Ustawodawczego oparte na pięcioprzymiotnikowej ordynacji (powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i tajne), w których prawo do głosowania po raz pierwszy uzyskały kobiety.

Idea Polski niepodległej, demokratycznej i nowoczesnej, o którą przez wiele lat walczył Józef Piłsudski, zaczęła się spełniać.

Autor: dr Andrzej Stawarz
Konsultacja merytoryczna: prof. Grzegorz Nowik
Redakcja: Małgorzata Basaj, Michał Bronowicki

Źródło:www.muzeumpilsudski.pl